The Underside of the Malolos Republic: A Reaction Paper

Reaction Paper

The Underside of the Malolos Republic

By Dr. Milagros C. Guerrero

Isang kamangmangan ang mamulat sa mga bagay na ang tanging nilalaman ay ang isang mukha lamang ng katotohanan. At lalong isang kamangmangan na tanggapin ang katotohanan ng iilan lamang. Ito ang pinakanais maipabatid ni Dr. Guerrero sa kanyang artilulo patunggkol sa mga “tunay na nangyari” noong itinatag ang Republika ng malolos.

Bilang isang mag-aaral, namulat ako sa mga bagay patungkol sa unang republika ng Pilipinas sa lebel na ang tanging nababangngit lamang ay ang mga “common facts.” Tulad ng kung kailan nagkaroon ng Kongreso ng Malolos, ang Tejeros Convention, kung kailan idineklarang “tunay na Malaya ng Pilipinas”… mga ganoong bagay. Kapakababaw lang ika nga. Sa katotohanan, kahit na ganoon lamang ang alam ko, kahit kailan ay hindi ko ninais na malaman pa ang mga bagay na mas malilim pa roon. Bakit pa? Eh, alam ko naman kung sino ang nagpapatay kay Andres Bonifacio at alam ko sa sarili ko na hindi karapdapat maging national hero si Jose (Mercado) Rizal kahit na sinulat pa niya ang Noli Me Tangere at El Filibusterismo dahil tanging ang mga mayayaman lamang na may kakayahang makabili ng mga kakaunting nakapasok na kopya ng kanyang mga nobela lamang ang nakabasa noon. Bukod pa sa hindi marunong magbasa ng Espanyol ang mga katipunero.

Ngunit ayon sa nabasa ko dati, tanging sa karansan lamang sa nakalipas matututo ang tao sa kung ano ang kanyang dapat gawin para sa kanyang kinabukasan. Iyon ang lalong nagpasidhi ng aking loob na basahin ang isinulat ni Dr. Guerrero, bukod pa sa kailangan talaga.

Ayon sa kanyang sinulat, ano ang kabuluhan ng pagiging unang republika na naitatag sa timog silangang Asya ng Republika ng Malolos kung ang tanging nakapagkamal ng karangyaan at kasayahan sa panahong iyon ay ang mga kayayamang uri ng tao sa bansa, o ang mga alta de cuidad? Lalo ng noong mga panahong naisulat ang artikulo na malapit na ipagdiwang ang ika-isangdaang taon ng pekeng Republika ng Malolos. Para kanino ito ipagdiriwang?

Karapat dapat bang ipaghanda at ipagsaya ito, nang isang daang taon na ang nakalilipas ng paasahin ang mga Pilipino, na nagpakahirap na naangkin ang kalayaan na ipinagkait ng mga espanyol ng tatlong daang taon, ng mga opisyal na nangakong paglilingkuran ang mga taong bayan na sa bandang huli ay inabuso lamang sila at tinapaktapakan?

Nabubuhay tayo sa kahibangan kung iniisip natin na may kabuluhan ang ganoong uri ng pagdiriwang. Ayon sa sinabi ni Salvador H. Laurel, chairman ng National Centennial Commisson noong panahong iyon na ipinagdiwang ang ika-isangdaang “kahangalan” ng gobyerno,

“We want our people to be proud of their past…It is a feeling of being one, of belonging under one flag—with one heart and one soul—and one republic that engender country.”

Kung ganoon nga ang ninais nilang mangyari, bakit hinayaan nilang manatili sa dilim sa mga tunay na nangyari noong mga panahong iyon ang mga Pilipino? Papaano ka magiging mapagmayabang tungkol sa kasaysayan ng iyong bansa kung tanging mga mito na lamang tungkol sa mga bagay-bagay ang iyong alam?

Iginagalang magpahanggang ngayon si Emilio Aguinaldo bilang unang presidente ng Pilipinas kahit na ibinenta niya ang mga Pilipino sa mga Amerikano. Kahit na hinayaan niyang maghirap sa ilalim ng kanyang mga ilinuklok na opisyal ang mga mamamayan. Kahit na inamin niyang may mga opisyal siya na hindi talaga karapat dapat sa posisyon dahil sila’y may favoritism at sila’y mga kurako, ngunit hindi niya inamin na siya mismo ay nakapabor sa mga cacique-ilustrado-principalia kahit pa na siya’y galing lamang sa mas mababang klase ng mamamayan at dapat sana ay mas makamasa. Ito ba ang gusto nilang ipagmalaki natin sa ibang lahi ganun na rin sa mga susunod pang henerasyon?

Ang Malolos Constitution, isang halos tunay na photocopy lamang ng 1895 JImaguayu Constitution of Cuba. Unang uri ng imitasyon. Ito ba ang maipagmamalaki? Na ang mga Pilipino ay magaling at creative sa pagkopya sa mga produkto ng iba?

Kung sanang noong una pa lang ay ipinakita na nila ang tunay na kulay ng Republika ng Malolos, disin sana’y hindi na natin pa kailangang isipin ngayon kung papaano nagsimula ang pagiging mahina ng ating bansa, ang kawalan natin ng sense of national identity. Ang kawalan ng nationality.

Bukod pa rito, maraming nagbuwis, naibuwis at ibinuwis na buhayy para lamang sa kasakiman ng mga nagtatag ng Republika ng Malolos. Ang konstitusiyon na ito ay ang isa sa mga naging dahilan kung bakit naging madali ang pagpapailalim natin sa mga Amerikano na hanggang ngayon ay ramdam pa rin ng Pilipinas. Ng bawat mamamayang Pilipino.

Ngayong naging malinaw na kung ano talaga ang mga pinagdaanan o mga nangyari noon, kung paano ginustong bitawan ni Aguinaldo ang pagiging presidente ng isang bansa na nasa kalagitnaan ng krisis na kung tutuusin ay isa siya sa mga gumawa—ang kanyang kaduwagan—at ang kakulangan ng kanyang mga tagapagpayo dahil sana’y tinuruan na lamang siya kung paano unti-unting bitawan ang kapangayarihan ng hindi mabigla ang mga mamamayan at maghirap ang bansa at mailagay sa mga more capable hands ang dapat sana ay kinabukasan ng bansa.

Nakakalungkot dahil noong nabasa ko ang artikulo ni Dr. Guerrero, masyadong maraming mga “sana ganito” at “sana ganyan” ang pumasok sa aking isip. Mga bagay na maari sanang nagawa upang iligtas ang ating bansa mula sa mga nararanasan niya ngayon.

Hindi sa sinasabi kong lahat ng nangyayari ngayon ay resulta ng mga nangyari dati, ngunit, sa paikot na paraan ay parang ganoon na rin. Lahat ng bagay ay may pinag-ugatan, depende lang kung gaano ka kalalim hahanap ang magiging kasagutan. Halimbawa na rito ang pagiging kurakot ng mga opisyales, unang republika pa lamang ng Pilipinas, meron na. Mas harapan pa ang pangungurakot noon. Isang asenso ngayon, mas magaling magtago ng paraan ng pangungurakot ang mga opisyal—kahit na alam na naman ng mga tao. *evil laugh*

Ang paggunita sa Republika ng Malolos ay katulad rin ng dapat sana ay paggunita sa Edsa Dos. Ang argumento nga noon, kung ipagdiriwang ang Edsa II, para kanino? Eh ayaw na ng mga mamamayan kay Gloria. Kung ipagdiriwang pa rin siya, parang ipinagdiwang na rin na naging pangulo si PGMA. O kaya naman, parang ipinagdiwang na rin na natanggal sa pagkapangulo si Estrada o ipinagluluksa na nadaya siya mula sa kanyang posisyon ni Arroyo.

Mga ganitong panig ang ipinakikita ng sinulat ni Dr. Guerrero. May kalayaan tayo. Ngunit ang tunay na kalayaan ay may basehan. Hindi kailangan isang magarbong kasinungalingan ang ipakalat ng mga may nais na magkaroon ng “maipagmamalaking kasaysayan.”

Kung ano ka, ipakita mo. ‘Yun ang totoong pagmamalaki.

Sto. Domingo, Rosalyn Mae P.
2006-11360 BA Communication Research
Kas1 Sir Jely A. Galang
MTh 1-2:30 pm
11 February 2008